أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- إِذَا لَمْ یَکُنْ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی الْعَبْدِ حَاجَهًٌْ ابْتَلَاهُ بِالْبُخْلِ.
امام علی (علیه السلام)- وقتیکه خداوند دیگر به بندهاش احتیاجی نداشته باشد [و او را به حال خود رها کند]، او را به بخل گرفتار میکند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
وسایل الشیعهًْ، ج۹، ص۳۷k
علیبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- فَسَمَّی اللَّهُ الْبَخِیلَ کَافِراً.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- خداوند بخیل را کافر نامیده است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۴
القمی، ج۱، ص۱۳۷
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- خَصْلَتَانِ لَا تَجْتَمِعَانِ فِی مُسْلِمٍ الْبُخْلُ وَ سُوءُ الْخُلُقِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- دو خصلت هرگز در دل مسلمان نگنجد: «بخل و بد اخلاقی».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
الخصال، ج۱، ص۷۵
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- لَیْسَ الْبَخِیلُ مَنْ أَدَّی الزَّکَاهًَْ الْمَفْرُوضَهًَْ مِنْ مَالِهِ وَ أَعْطَی الْبَائِنَهًَْ فِی قَوْمِهِ إِنَّمَا الْبَخِیلُ حَقُّ الْبَخِیلِ مَنْ لَمْ یُؤَدِّ الزَّکَاهًَْ الْمَفْرُوضَهًَْ مِنْ مَالِهِ وَ لَمْ یُعْطِ الْبَائِنَهًَْ فِی قَوْمِهِ وَ هُوَ یُبَذِّرُ فِیمَا سِوَی ذَلِکَ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- کسی که زکات واجب را از مالش میدهد و آشکارا بین مردم قومش بخشش میکند بخیل نیست، بلکه بخیل واقعی کسی است که زکات مالش را نمیدهد و آشکارا در بین قومش بخشش نمیکند و درغیر این موارد مالش را [بیهوده] خرج میکند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
الکافی، ج۴، ص۴۶
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- مَعْنَاهُ الَّذِینَ یَبْخَلُونَ بِإِظْهَارِ مَا عَلِمُوهُ مِنْ صِفَهًِْ النَّبِیِّ (صلی الله علیه و آله) عَنْ ابْنِعَبَّاسٍ (رحمة الله علیه). وَ قِیلَ: یَأْمُرُونَ الْأَنْصَارَ بِتَرْکِ الْإِنْفَاقِ عَلَی رَسُولِ الله (صلی الله علیه و آله) وَ عَلَی أَصْحَابِهِ.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- معنای آن این است که از ابراز صفاتی [نیک] از پیامبر (صلی الله علیه و آله) که اطّلاع دارند، بخل میورزند [و آن صفات را به دیگران نمیگویند]. عدّهای نیز گفتهاند که [منظور از البُخْلِ] در این آیه، ترک انفاق به رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و یاران ایشان است.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۳، ص۱۸۲
بحرالعرفان، ج۴، ص۲۲۰
الباقر ( عَنْ أَبِیجَعْفَرٍ (فِی قَوْلِه ... قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِکُونَ الْآیَهًَْ قَالَ لَوْ کَانَتِ الْأَمْوَالُ بِیَدِ النَّاسِ لَمَا أَعْطَوُا النَّاسَ شَیْئاً مَخَافَهًَْ الْفَنَاءِ وَ کانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً أَیْ بَخِیلا.
امام باقر (علیه السلام)- قُلْ لَوْ أَنْتُمْ تَمْلِکُونَ، اگر اموال و دارایی دنیا به دست مردم بود، از ترس فقر هیچچیزی به دیگری نمیداد. وَ کَانَ الإنسَانُ قَتُورًا یعنی بخیل.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۷۲
بحارالأنوار، ج۹، ص۲۲۲/ القمی، ج۲، ص۲۹/ نورالثقلین/ البرهان
السّجّاد ( دُعَاءُ الرِّزْقِ مَرْوِیٌّ عَنْ عَلِیبْنالحُسَیْن (اللَّهُمَّ سَأَلْتَ عِبَادَکَ قَرْضاً مِمَّا تَفَضَّلْتَ بِهِ عَلَیْهِمْ وَ ضَمِنْتَ لَهُمْ مِنْهُ خَلَفاً وَ وَعَدْتَهُمْ عَلَیْهِ وَعْداً حَسَناً فَبَخِلُوا عَنْکَ فَکَیْفَ بِمَنْ هُوَ دُونَکَ إِذَا سَأَلَهُمْ فَالْوَیْلُ لِمَنْ کَانَتْ حَاجَتُهُ إِلَیْهِمْ فَأَعُوذُ بِکَ یَا سَیِّدِی أَنْ تَکِلَنِی إِلَی أَحَدٍ مِنْهُمْ فَإِنَّهُمْ لَوْ یَمْلِکُونَ خَزَائِنَ رَحْمَتِکَ لَأَمْسَکُوا خَشْیَهًَْ الْإِنْفاقِ بِمَا وَصَفْتَهُمْ وَکانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً.
امام سجّاد (علیه السلام)- دعای [افزایشِ] رزق و روزی که از امام سجّاد (علیه السلام) روایت است: «خدایا از بندگانت از آنچه بر آنها تفضّل نمودی، طلب قرض کردی، جایگزینش را برای آنها تضمین کردی، و وعده نیک به آنها دادی، ولی آنان از تو بخل ورزیدند پس چگونه با کسی که پایینتر از توست و از آنها درخواستی کند، رفتار میکنند، بر کسی که نیازش به آنها باشد، پناه میبرم به تو ای سرور من، از اینکه مرا به آنها واگذاری، به راستی که آنان اگر خزانههای رحمت تو را در اختیار داشتند از ترس هزینه کردن خودداری میکردند تا مبادا انفاق، مایهی تنگدستیشان شود، آنچنان که خود، ایشان را وصف کرده و فرمودی: وَ کانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۸، ص۳۷۲
بحارالأنوار، ج۹۲، ص۲۹۸
علیبنإبراهیم (رحمة الله علیه)- إِنْ یَسْئَلْکُمُوهَا فَیُحْفِکُمْ تَبْخَلُوا أَیْ یَجِدْکُمْ تَبْخَلُوا وَ یُخْرِجْ أَضْغانَکُمْ قَالَ: الْعَدَاوَهًَْ الَّتِی فِی صُدُورِکُمْ.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- إِن یَسْأَلکُمُوهَا فَیُحْفِکُمْ تَبْخَلوا یعنی مشاهده میکند که شما بخل میورزید. و یُخْرِجْ أَضْغَانَکُمْ یعنی کینهها و دشمنیهای موجود در قلبهایتان را خارج میکند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۴، ص۳۸۸
القمی، ج۲، ص۳۰۸/ نورالثقلین/ البرهان
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- مَنَّاعٍ لِلْخَیْرِ أَیْ بِخَیْلٍ بِالْمَالِ. وَ قِیلَ: مَنَّاعٍ عَشِیرَتَهُ عَنِ الْإِسْلَامِ بِأَنْ یَقُولَ: مَنْ دَخَلَ فِی دِینِ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) لَا أَنْفَعُهُ بِشَیْءٍ أَبَداً.
ابنعبّاس (رحمة الله علیه)- مَنّاعٍ لِلْخَیْرِ یعنی بخیل به مال و ثروت است و گفته شده است: مانع خویشاوندانش از [پذیرش دین] اسلام است؛ به اینکه بگوید: «هرکس در دین محمّد (صلی الله علیه و آله) وارد شود، هرگز سودی به او نمیرسانم».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۸۴
بحرالعرفان، ج۱۶، ص۱۱۹
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- مَنَّاعٍ لِلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ قَالَ: الَخْیَرُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ (علیه السلام)، مُعْتَدٍ أَیْ اعْتُدِیَ عَلَیْه.
علیّبنابراهیم (رحمة الله علیه)- امّا در این آیه: مَنَّاعٍ لِّلْخَیْرِ مُعْتَدٍ أَثِیمٍ، منظور از الخَیْر امیرالمؤمنین (علیه السلام) است، مُعْتَدٍ؛ به حق وی تجاوز کردند.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۶، ص۴۸۴
القمی، ج۲، ص۳۸۰/ نورالثقلین
أمیرالمؤمنین (علیه السلام)- نَهَی رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) أَنْ یَمْنَعَ أَحَدٌ الْمَاعُونَ جَارَهُ وَ قَالَ مَنْ مَنَعَ الْمَاعُونَ جَارَهُ مَنَعَهُ اللَّهُ خَیْرَهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًِْ وَ وَکَلَهُ إِلَی نَفْسِهِ وَ مَنْ وَکَلَهُ إِلَی نَفْسِهِ فَمَا أَسْوَأَ حَالَه.
امام علی (علیه السلام)- رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نهی فرمود از اینکه کسی از عاریهدادن اشیایی که همیشه در همهی خانهها لازم نیست و در هر محلّه یکی دو خانوار تهیّه میکنند، به همسایه دریغ نماید، و فرمود: «هرکس از عاریهدادن اینگونه چیزها به همسایگانش دریغ کند، خداوند نیز خیر خود را در قیامت از وی دریغ دارد و او را بخود واگذارد، و هرکس را خداوند بخود واگذاشت پس چه حال بسیار بدی پیدا کرده است».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۰۴
من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۱۴/ نورالثقلین
الصّادق (علیه السلام)- عَنْ أَبِیبَصِیرٍ قَال قَوْلَهُ عَزَّوَجَلَّ وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ قَالَ هُوَ الْقَرْضُ یُقْرِضُهُ وَ الْمَعْرُوفُ یَصْطَنِعُهُ وَ مَتَاعُ الْبَیْتِ یُعِیرُهُ وَ مِنْهُ الزَّکَاهًْ فَقُلْتُ لَهُ إِنَّ لَنَا جِیرَاناً إِذَا أَعَرْنَاهُمْ مَتَاعاً کَسَرُوهُ وَ أَفْسَدُوهُ فَعَلَیْنَا جُنَاحٌ إِنْ نَمْنَعْهُمْ فَقَالَ لَا لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُنَاحٌ إِنْ تَمْنَعُوهُمْ إِذَا کَانُوا کَذَلِک.
امام صادق (علیه السلام)- ابوبصیر گوید: امام صادق (علیه السلام) دربارهی کلام خداوند عزّوجلّ: وَ یَمْنَعُونَ المَاعُونَ فرمود: «قرض است که به دیگری دهند و احسان است که در حقّ دیگری کنند و اثاث خانه است که به عاریه دهند و زکات هم از جمله آن است». به ایشان عرض کردم: «اگر همسایههایی داشته باشیم که چون کالایی را به ایشان عاریه دهیم، آن را بشکنند و تباه کنند، در صورت دریغ کردن کالا از آنان، گناهی بر ما هست»؟ ایشان فرمود: «نه، اگر چنین باشند، چون از آنان دریغ کنید، گناهی بر شما نیست».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۰۴
الکافی، ج۳، ص۴۹۹/ وسایل الشیعهًْ، ج۹، ص۴۷؛ فیه: «فقلت له: ان لنا جیرانا ... الی آخر» محذوف/ نورالثقلین؛ فیه: «یصنعه» بدل «یصطنعه»/ البرهان
الصّادق (علیه السلام)- أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ قَالَ الْقَرْضُ تُقْرِضُهُ وَ الْمَعْرُوفُ تَصْنَعُهُ وَ مَتَاعُ الْبَیْتِ تُعِیرُهُ.
امام صادق (علیه السلام)- یَمْنَعُونَ الْماعُون آن، قرض است که به دیگری دهی و احسان است که در حقّ دیگری کنی و اثاث خانه است که به عاریه دهی.
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۰۴
مستدرک الوسایل، ج۷، ص۳۵/ مستدرک الوسایل، ج۱۲، ص۴۳۶/ بحارالأنوار، ج۹۳، ص۹۹/ نورالثقلین
الرّسول (صلی الله علیه و آله)- أَنَّ رَجُلًا سَأَلَهُ فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ (صلی الله علیه و آله) قَوْلُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَ وَیْلٌ لِلْمُشْرِکِینَ الَّذِینَ لا یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ بِالْآخِرَةِ هُمْ کافِرُونَ قَالَ لَا یُعَاتِبُ اللَّهُ الْمُشْرِکِینَ أَ مَا سَمِعْتَ قَوْلَهُ فَوَیْلٌ لِلْمُصَلِّینَ الَّذِینَ هُمْ عَنْ صَلاتِهِمْ ساهُونَ الَّذِینَ هُمْ یُراؤُنَ وَ یَمْنَعُونَ الْماعُونَ أَلَا إِنَّ الْمَاعُونَ الزَّکَاهًُْ ثُمَّ قَالَ وَ الَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ (صلی الله علیه و آله) بِیَدِهِ مَا خَانَ اللَّهَ أَحَدٌ شَیْئاً مِنْ زَکَاهًِْ مَالِهِ إِلَّا مُشْرِکٌ بِاللَّهِ.
پیامبر (صلی الله علیه و آله)- از پیامبر (صلی الله علیه و آله) نقل شده که شخصی از او در مورد این سخن خداوند: وای بر مشرکان! همانها که زکات را نمیپردازند، و آخرت را منکرند!. (فصلت/۷-۶) سؤال کرد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: «خدواند مشرکان را سرزنش نمیکند، آیا این سخن پروردگار را نشنیدهای که میفرماید: فَوَیْلٌ لِّلْمُصَلِّینَ * الَّذِینَ هُمْ عَن صَلَاتِهِمْ سَاهُونَ * الَّذِینَ هُمْ یُرَاؤُونَ * وَ یَمْنَعُونَ المَاعُونَ، بدانید که «ماعون» همان زکات است. سپس فرمود: «سوگند به کسی که جان محمّد (صلی الله علیه و آله) در دست اوست، جز مشرک به خدا کسی دیگر در ادای زکات مال خویش خیانت نمیکند».
تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۸، ص۴۰۴
بحارالأنوار، ج۹۳، ص۲۹/ مستدرک الوسایل، ج۷، ص۲۴/ دعایم الإسلام، ج۱، ص۲۴۷